ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) چیست و چه مزایا و معایبی دارد؟

ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) چیست؟

اصطلاح ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC)، به شکل مجازی یک ارز فیات اشاره دارد و به عنوان یک رکورد الکترونیکی یا رمز دیجیتال ارز رسمی یک کشور است. به این ترتیب که توسط مقام پولی کشور یا بانک مرکزی صادر و تنظیم می‌شود و به طور کامل توسط دولت صادرکننده حمایت می‌شود. CBDCها می‌توانند اجرای سیاست‌های پولی و مالی را ساده کنند و با وارد کردن افراد غیربانکی به سیستم مالی، مشارکت مالی را در اقتصاد ارتقا دهند. از آنجا که آنها شکل متمرکز ارز هستند، ممکن است حریم خصوصی شهروندان را از بین ببرند. CBDCها در مراحل مختلف توسعه، در سراسر جهان هستند.

چگونگی عملکرد ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC)

پول فیات اصطلاحی است که به ارز صادر شده توسط دولت یک کشور، اشاره دارد و این به شکل اسکناس و سکه است و به نوعی مناقصه قانونی محسوب می‌شود که می‌تواند برای خرید و فروش کالا و خدمات همراه با انواع معاملات مورد استفاده قرار گیرد. ارز دیجیتال بانک مرکزی شکل مجازی پول فیات است و همانند پول فیات از حمایت کامل دولت صادرکننده برخوردار است و تنها بانک مرکزی یا مقامات پولی مسئول عملیات خواهند بود.

هدف CBDCها این است که راحتی و امنیت دیجیتال و همچنین گردش منظم و با پشتوانه ذخیره سیستم بانکداری سنتی را برای کاربران فراهم کند. آنها طوری طراحی شده‌اند که به عنوان یک واحد پول و وسیله مبادله برای معاملات روزانه عمل کنند.

تا اکتبر 2021، 83 کشور در سراسر جهان به دنبال توسعه CBDC بودند و دلایل آنها برای پیگیری این سرمایه‌گذاری متفاوت بود. به طور مثال، Riksbank سوئد پس از کاهش استفاده از پول نقد، شروع به توسعه نسخه الکترونیکی کرون (به نام e-krona) کرد. ایالات متحده می‌خواهد CBDCها را در سیستم پولی خود معرفی کند تا سیستم پرداخت داخلی را بهبود بخشد.

کشورهای در حال توسعه ممکن است دلایل دیگری داشته باشند؛ به عنوان مثال، تعداد قابل توجهی از مردم در هند بدون بانک هستند و راه‌اندازی زیرساخت‌های فیزیکی برای وارد کردن افراد بدون بانک به اکوسیستم مالی پرهزینه است. در حالیکه با ایجاد یک CBDC می‌توانند با افزایش مشارکت مالی، اقتصاد کشور را ارتقا دهند.

انواع ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC)

CBDCهای عمده فروشی

CBDCهای عمده فروشی از موجودی بانک‌ها و موسسات مالی برای انجام و تسویه تراکنش‌ها استفاده می‌کنند. این نوع CBDCها درست مانند ذخایر سنتی بانک مرکزی هستند.

یکی از انواع معاملات CBDC عمده فروشی، پرداخت بین بانکی است که شامل انتقال دارایی یا پول بین دو بانک است و مشروط به شرایط خاصی است.

سیستم مبتنی بر دفتر کل ارز دیجیتال تنظیم شرایط را امکان‌پذیر می‌کند، بنابراین اگر این شرایط برآورده نشود، انتقال صورت نمی‌گیرد. فناوری دفتر کل توزیع شده (DLT) موجود در CBDCهای عمده فروشی می‌تواند این مفهوم را به نقل و انتقالات برون مرزی گسترش دهد و فرآیند انتقال پول را به فراسوی مرزها تسریع کند.

CBDCهای خرده فروشی

CBDCهای عمده فروشی سیستم انتقال بین بانک‌ها را بهبود می‌بخشد. در حالی‌که CBDCهای خرده فروشی، شامل انتقال ارز دیجیتالی تحت حمایت دولت مرکزی به طور مستقیم به مصرف‌کنندگان است؛ که این روش خطر واسطه یا خطر عدم نقدشوندگی مؤسسات بانکی و کاهش سرمایه سپرده‌گذاران را از بین می‌برند.

بسته به نوع دسترسی آنها، دو نوع CBDCهای خرده فروشی امکان‌پذیر است:

• دسترسی مبتنی بر ارزش یا پول نقد: این سیستم شامل CBDCهایی است که از طریق یک کیف‌پول دیجیتالی معروف به گیرنده ارسال می‌شود. کیف‌پول در یک بلاک چین عمومی قابل شناسایی خواهد بود و مانند تراکنش‌های نقدی، شناسایی طرفین در چنین تراکنش‌هایی دشوار خواهد بود. به گفته Riksbank، توسعه یک سیستم دسترسی مبتنی بر ارزش یا پول نقد در مقایسه با دسترسی مبتنی بر توکن آسان‌تر و سریع‌تر است.
• دسترسی مبتنی بر رمز یا حساب: این روش مشابه دسترسی ارائه شده توسط یک حساب بانکی است. بنابراین یک واسطه، مسئول تأیید هویت گیرنده و نظارت بر فعالیت‌ها و پرداخت‌های غیرقانونی بین حساب‌ها خواهد بود. حریم خصوصی بیشتری را فراهم می‌کند و داده‌های تراکنش شخصی از طریق یک فرآیند احراز هویت خصوصی و مقامات دولتی محافظت می‌شوند.

مزایا و معایب ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC)

مزایا

CBDCها روند اجرای سیاست‌های پولی و وظایف دولت را ساده می‌کنند، طوریکه فرآیند بین بانک‌ها را از طریق CBDCهای عمده فروشی، خودکار می‌کنند و از طریق CBDCهای خرده فروشی ارتباط مستقیمی بین مصرف‌کنندگان و بانک‌های مرکزی برقرار می‌کنند. این ارزهای دیجیتال همچنین می‌توانند تلاش‌ها و فرآیندهای مربوط به سایر وظایف دولت مانند توزیع مزایا یا محاسبه و جمع‌آوری مالیات را به حداقل برسانند.

همانطوریکه می‌دانیم پرداخت پول از طریق واسطه‌ها ریسک شخص ثالث را به همراه دارد. اگر سپرده‌های نقدی بانک تمام شود چه؟ اگر به دلیل یک شایعه یا یک رویداد خارجی، بانکی از بین برود چه؟ رویدادهایی مانند این، پتانسیل بر هم زدن تعادل یک سیستم پولی را دارند. CBDC خطر شخص ثالث را حذف می‌کند و هر گونه ریسک که در سیستم باقی می‌ماند بر عهده بانک مرکزی خواهد بود.

یکی از مشکلات به ویژه در کشورهای در حال توسعه و فقیر، بدون بانک بودن بخش بزرگی از جمعیت و هزینه‌های مرتبط با توسعه زیرساخت‌های بانکی مورد نیاز برای دسترسی آنها به سیستم مالی است. CBDCها می‌توانند ارتباط مستقیمی بین مصرف‌کنندگان و بانک‌های مرکزی برقرار کنند و در نتیجه نیاز به زیرساخت‌های گران قیمت را از بین ببرند.

CBDCها می‌توانند از فعالیت غیرقانونی جلوگیری کنند زیرا که در قالب دیجیتال هستند و برای ردیابی به شماره سریال نیاز ندارند. رمزنگاری و دفتر کل عمومی، ردیابی پول را در سراسر حوزه قضایی خود برای بانک مرکزی آسان می‌کند و در نتیجه از فعالیت‌های غیرقانونی و تراکنش‎های غیرقانونی با استفاده از CBDC جلوگیری می‌کند.

معایب

CBDCها لزوماً مشکل تمرکز را حل نمی‌کنند و یک مقام مرکزی (بانک مرکزی) همچنان مسئول انجام معاملات است و از طریق آن سرمایه‌گذاری صورت می‌پذیرد. بنابراین، همچنان داده‌ها و اهرم‌های تراکنش بین شهروندان و بانک‌ها کنترل می‌شود.

کاربران باید از درجاتی از حریم خصوصی چشم‌پوشی کنند زیرا یک گروه سرپرستی، مسئول جمع آوری و انتشار هویت‌های دیجیتال است و این موضوع می‌تواند منجر به مسائل مربوط به حریم خصوصی شود، مانند مواردی که غول‌های فناوری و ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی (ISP) را درگیر می‌کند. به عنوان مثال، مجرمان می‌توانند اطلاعات را هک کرده و از آنها سوء استفاده کنند، یا بانک‌های مرکزی می‌توانند تراکنش‌های بین شهروندان را ممنوع کنند.

مسائل قانونی و نظارتی مربوط به CBDCها در هاله‌ای از ابهام است. نقش این ارزها چه خواهد بود و چه کسی آنها را تنظیم خواهد کرد؟ با توجه به مزایای آنها در نقل و انتقالات برون مرزی، آیا باید در خارج از مرزها تنظیماتی صورت پذیرد؟ آزمایش‌ها در مورد CBDCها در حال انجام است و این می‌تواند به یک چارچوب طولانی مدت تبدیل شود.

قابل حمل بودن این سیستم‌ها به این معنی است که یک CBDC صادر شده توسط یک کشور خارجی باقدرت می‌تواند در نهایت جایگزین ارز یک کشور ضعیف‌تر شود. به عنوان مثال یک دلار دیجیتال ایالات متحده می‌تواند جایگزین ارز محلی یک کشور کوچکتر یا یک ایالت در حال ورشکستگی شود. همانطوریکه اکوادور در سال 2000 پس از تورم بالا، شهروندان را مجبور کرد پول خود را به دلار آمریکا تبدیل کنند و دلار آمریکا را جایگزین واحد پول رسمی خود (سوکره) کرد.

ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) در مقابل ارزهای دیجیتال

ایده ارزهای دیجیتال بانک مرکزی، منشأ خود را مدیون معرفی ارزهای دیجیتالی هستند که توسط رمزنگاری ایمن می‌شوند و این باعث می‌شود کپی یا تقلب در آن‌ها سخت شود. آنها شبکه‌های غیرمتمرکز هستند که مبتنی بر فناوری بلاک چین هستند. اختراع یک دفتر کل امن و غیرقابل تغییر، امکان ردیابی تراکنش‌ها را فراهم می‌کند. همچنین با امکان انتقال بدون واسطه و مستقیم، اجرای سیاست پولی را در یک اقتصاد ساده می‌کند.

اگرچه اکوسیستم ارزهای دیجیتال فعلی، تهدیدی برای زیرساخت‌های مالی موجود نیست، اما این پتانسیل را دارد که سیستم مالی موجود را مختل کند. برخی از کارشناسان بر این باورند که اقدامات بانک‌های مرکزی برای طراحی و توسعه ارزهای دیجیتال خود، می‌تواند به عنوان اقدامی برای جلوگیری از چنین احتمالی می‌باشد.

روند پیشرفت ایجاد  ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) توسط کشورها

ارزهای دیجیتال با پشتوانه بانک مرکزی هنوز به طور رسمی ایجاد نشده‌اند. بسیاری از بانک‌های مرکزی در این مورد تحقیقات زیادی را به منظور تعیین قابلیت استفاده از CBDC در اقتصاد کشورشان انجام داده‌اند. چین قدیمی‌ترین کشور در این مسیر است، که قبلاً مقدمات را فراهم کرده و یک پروژه آزمایشی برای معرفی یوان دیجیتال آغاز کرده است.

برنامه روسیه برای ایجاد CryptoRuble توسط ولادیمیر پوتین در سال 2017 اعلام شد. بسیاری معتقدند که یکی از دلایل اصلی علاقه پوتین به بلاک چین این است که تراکنش‌ها رمزگذاری شده است و ارسال محتاطانه پول، بدون نگرانی از تحریم‌های جامعه بین المللی علیه کشور را آسان‌تر می‌کند.

تعدادی از بانک‌های مرکزی دیگر در مورد اجرای CBDC تحقیق کرده‌اند، از جمله: Riksbank سوئد، که در سال 2017 بررسی خود را در رابطه با ارز دیجیتال آغاز نموده و مجموعه‌ای از مقالات را در مورد بررسی این موضوع منتشر کرده است. بانک انگلستان (BoE) نیز در میان پیشگامان پیشنهاد CBDC است. بانک‌های مرکزی کانادا، اروگوئه، تایلند، ونزوئلا و سنگاپور نیز جزء بانک‌های هستند که در این مورد بررسی‌هایی را انجام داده‌اند.