برنامه غیرمتمرکز یا (DApps) چیست؟ چه تفاوتی با سایر برنامه ها دارد؟

در دنیای پویای ارزهای دیجیتال، نوآوری‌ها و امکانات جدید به سرعت رو به رشد هستند. یکی از این نوآوری‌ها، برنامه‌های غیرمتمرکز یا به اختصار dApps هستند که نقش بسیار مهمی در توسعه و پیشرفت بلاکچین دارند. در این مقاله، ما به بررسی این برنامه‌های جذاب و کاربردی این زمینه می‌پردازیم.

برنامه‌‌ غیرمتمرکز (DApp) چیست؟

برنامه‌های غیرمتمرکز یا dApps، نرم‌افزارها یا برنامه‌های دیجیتالی هستند که به‌ جای نصب و اجرا شدن بر روی یک رایانه، در یک شبکه بلاکچین یا یک پلتفرم همتا به همتا (P2P) فعالیت می‌کنند. این نوع برنامه‌ها به‌ صورت dapps نوشته می‌شوند و از حوزه کنترل یک مقام یا نهاد واحد، خارج هستند. بدین معنا که هیچ نهادی نمی‌تواند آنها را کنترل کند. برنامه‌های غیرمتمرکز، اغلب بر روی پلتفرم اتریوم ایجاد می‌شوند و اهداف مختلفی ازجمله بازی، امور مالی و رسانه‌های اجتماعی را پیگیری می‌کنند.
یک dApp در واقع برنامه غیرمتمرکزی است که بر روی یک شبکه غیرمتمرکز نصب شده و یک قرارداد هوشمند و یک رابط کاربری frontend را با هم ترکیب می‌کند. برای نمونه در پلتفرم اتریوم، قراردادهای هوشمند به طور آشکار و شفاف در دسترس هستند، بنابراین dApp شما ممکن است شامل یک قرارداد هوشمند باشد که توسط فرد دیگری نوشته شده است.

نگاهی کوتاه به تاریخچه DApps

در سال‌های اخیر، توجه به برنامه‌های غیرمتمرکز یا dApps به عنوان یکی از نوآوری‌های مهم در فضای ارزهای دیجیتال و بلاکچین افزایش یافته است. اما تاریخچه‌ی این تکنولوژی به سال‌های پیش از این برمی‌گردد.
مفهوم اولیه dApps در سال ۲۰۰۸ توسط ساتوشی ناکاموتو، مخترع بیت‌ کوین، مطرح شد؛ اما واقعیت این است که ایده‌هایی مشابه قبلاً در اینترنت پیش از این وجود داشتند. با ظهور بلاکچین و اتریوم بود که قابلیت اجرای برنامه‌های غیرمتمرکز به صورت کامل ممکن شد.
در سال ۲۰۱۵، اتریوم به عنوان یک پلتفرم برای اجرای قراردادهای هوشمند و dApps معرفی شد. این امکان باعث شد که تعداد زیادی از توسعه‌دهندگان به دنبال ساخت برنامه‌های غیرمتمرکز بر روی این شبکه باشند.
از آن زمان تاکنون، dApps به عنوان یکی از مهم‌ترین کاربردهای بلاکچین شناخته شده‌اند و تعداد آنها به سرعت در حال افزایش است. این برنامه‌ها در زمینه‌های مختلفی از جمله امور مالی، بازی‌ها، رسانه‌های اجتماعی و… فعالیت می‌کنند و نقش مهمی در توسعه فضای ارزهای دیجیتال و بلاکچین دارند.

ویژگی‌های یک برنامه‌ غیرمتمرکز چیست؟

ویژگی‌های برنامه غیرمتمرکز عبارت‌اند از:

• غیرمتمرکز بودن (Decentralized): برنامه‌های غیرمتمرکز روی شبکه اتریوم و سایر شبکه‌های غیرمتمرکز اجرا می‌شوند؛ بدین معنا که هیچ شخص یا نهادی آنها را کنترل نمی‌کند.
• طرح‌های تشویقی: ویژگی تشویقی dApp بر اساس نیاز به ایجاد یک سیستم جایزه‌ دهی است که نودهای شبکه را به حضور در برنامه غیرمتمرکز تشویق می‌کند. این برنامه‌ها دارای توکن‌هایی هستند که مخصوص همان برنامه است و برای انجام تراکنش‌ها و تأیید بلاکچین برنامه مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• قطعیت (Deterministic): برنامه‌های غیرمتمرکز عملکرد خود را فارغ از محیط اجرا انجام می‌دهند.
• تورینگ کامل (Turing complete): ویژگی تورینگ کامل به این مسئله اشاره دارد که dApps می‌توانند هر عملی را انجام دهند، در صورتی که منابع کافی تأمین شود.
• عملکرد مجزا (Isolated): برنامه‌های غیرمتمرکز در یک محیط مجازی اجرا می‌شوند و خطاهای در آنها مانع از اجرای عملکرد معمول شبکه بلاکچین نخواهد شد.
• متن‌ باز (Open Source): کدهای برنامه‌های غیرمتمرکز به صورت متن باز منتشر می‌شوند و هر تغییری در آنها نیازمند تصمیم‌گیری و اجماع تعداد زیادی از کاربران است.

هدف از برنامه غیرمتمرکز چیست؟

اگر به نام dAppها توجه کنیم، می‌توانیم هدف این برنامه‌ها را بهتر درک کنیم. کاهش تمرکز و حذف دخالت واسطه‌ها، دلیلی است که باعث ایجاد این برنامه‌ها شده است. اکنون برنامه‌های غیرمتمرکز مختلفی در زمینه امور مالی، بازی، شبکه‌های اجتماعی و غیره با هدف غیرمتمرکزسازی توسعه یافته‌اند. همچنین دسترسی عمومی به بلاکچین نیز از جمله سایر اهداف برنامه‌های غیرمتمرکز است که تاکنون با همین هدف شاهد ایجاد dApps زیادی بوده‌ایم.

بیشتر بخوانید : ارز دیجیتال دای (DAI) چیست؟

مزایای برنامه‌های غیرمتمرکز

اگر بخواهیم به مزایای برنامه‌های غیرمتمرکز اشاره کنیم؛ موارد زیر، برخی از اصلی‌ترین مزایای آنها هستند:

• غیرمتمرکز بودن و عدم کنترل توسط نهادهای واسطه.
• منبع‌ باز بودن.
• شفافیت.
• انعطاف‌پذیری بالا.
• مقاومت در برابر سانسور.
• قابلیت اعتماد بیش‌تر نسبت به برنامه‌های متمرکز.
• کاهش احتمال خطا و از دست رفتن داده‌ها.
• دسترسی عموم به کدهای منبع که مانع از انجام امور و فعالیت‌های مخرب و اجرای ویروس‌ها از طریق واسطه‌ها می‌شود.
• امکان دسترسی به برنامه‌های غیرمتمرکز از طریق توکن‌های کاربردی و افزایش مقیاس‌پذیری.
• عدم نیاز به احراز هویت برای اجرا یا تعامل با dapp‌ها.
• تأیید هر تراکنش توسط کل شبکه و افزایش امنیت.
• عدم نیاز به استفاده از ارزهای فیات برای انجام تراکنش.

معایب برنامه‌های غیرمتمرکز

معمولاً تعداد شرکت‌ها و افرادی که از شبکه‌های مبتنی بر بلاکچین استفاده می‌کنند زیاد نیست. به همین خاطر برنامه‌های غیرمتمرکز مخاطبان خاص خود را دارند و هنوز برای عده زیادی شناخته شده نیستند. به دلیل نیاز به اجماع و عدم وجود نهاد متمرکز، بروزرسانی‌ها، تغییرات و رفع خطا زمان‌بر خواهد بود. برنامه‌های غیرمتمرکز با استفاده از منابع فراوان از تمام شبکه نسخه پشتیبان تهیه می‌کنند که این امر می‌تواند منجر به ازدحام شبکه شود. اکنون برای دسترسی کاربران به برنامه‌های غیرمتمرکز، به یک مرورگر نیاز داریم که از این برنامه‌ها پشتیبانی کند. اگر کاربر با فضای بلاکچین چندان آشنا نباشد، این مسئله موجب آزار و اذیت و دشواری دسترسی می‌شود. نگهداری و توسعه زیرساخت dApps دشوار است. شیوه‌های سنتی پیاده‌سازی امنیت در این برنامه‌ها جواب نمی‌دهد. ایجاد پلتفرم کاربرپسند برای توسعه‌دهندگان برنامه‌های غیرمتمرکز فرایند دشواری است. به دلیل تازگی dApps، مشکلات ناشناخته‌ای در این برنامه‌ها وجود دارند.

نحوه کارکرد برنامه غیرمتمرکز (DApp) چیست؟

برنامه‌های غیرمتمرکز (DApps) اساساً بر پلتفرم‌های بلاکچین مانند اتریوم یا بیت‌ کوین کار می‌کنند. این برنامه‌ها برای اجرای عملیات مختلف از قراردادهای هوشمند استفاده می‌کنند که بوسیله کدهای برنامه‌نویسی مبتنی بر بلاکچین ایجاد می‌شوند و در شبکه به صورت متن‌باز در دسترس هستند.
در فرایند کارکرد یک برنامه غیرمتمرکز، ابتدا کاربران تراکنش‌های مختلفی را ارسال می‌کنند، اعم از انتقال ارزهای دیجیتال یا امضای قراردادهای هوشمند. این تراکنش‌ها سپس توسط گره‌های شبکه بلاکچین تأیید و در بلاکچین ثبت می‌شوند.
در صورتی که تراکنش مربوط به اجرای یک قرارداد هوشمند باشد، کدهای مربوط به قرارداد هوشمند توسط گره‌های شبکه اجرا می‌شوند و نتیجه اجرا در بلاکچین ذخیره می‌شود. پس از اجرای تراکنش یا قرارداد هوشمند، وضعیت مربوط به آن در بلاکچین بروزرسانی می‌شود و در اختیار تمامی شرکت ‌کنندگان در شبکه قرار می‌گیرد.
با این روند، برنامه‌های غیرمتمرکز به ‌طور کامل بدون واسطه متمرکز عمل می‌کنند و تراکنش‌ها و اجرای قراردادها به صورت شفاف و قابل اعتمادی انجام می‌شوند. این فرایند، کاربران را قادر می‌سازد تا بدون نیاز به اعتماد به یک نهاد مرکزی، به طور مستقیم با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و تعامل داشته باشند.

انواع برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) به چند دسته تقسیم می شود؟

برنامه‌های غیرمتمرکز را به طور کلی می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:

• نوع اول: برنامه‌هایی هستند که بلاکچین مخصوص به خود را دارند. بیت ‌کوین از این دسته است و می‌توان آن را به نوعی، اولین برنامه غیرمتمرکز دانست.
• نوع دوم: پروتکل‌هایی هستند که از بلاکچین برنامه‌های نوع اول استفاده می‌کنند. برای دسترسی به این برنامه‌ها و تعامل با آنها، باید توکن مخصوص خودشان را داشته باشید. یکی از بهترین نمونه‌های برنامه‌های غیرمتمرکز نوع دوم، پروتکل اومنی (Omni) است. اومنی به‌ عنوان پلتفرم معاملاتی توزیع‌ شده روی بلاکچین بیت ‌کوین ایجاد شده است و با کمک آن می‌توانید انواع دارایی‌ها را به‌ سهولت و بی ‌واسطه و بدون نیاز به اعتماد به شخص ثالث معامله کنید.
• نوع سوم: برنامه‌هایی هستند که از پروتکل‌های برنامه‌های نوع دوم استفاده می‌کنند. برای مثال، شبکه SAFE در این دسته قرار می‌گیرد. شبکه SAFE شبکه‌ای غیرمتمرکز برای ذخیره‌سازی داده است که امکان ایجاد وب‌سایت‌ها و برنامه‌های کاربردی مقاوم در برابر سانسور را فراهم می‌کند. این شبکه از پروتکل اومنی برای ایجاد توکن مخصوص خود، سیف کوین (SafeCoin)، استفاده می‌کند.

بیشتر بخوانید : معرفی سازمان خودگردان غیرمتمرکز و ارزهای دیجیتال آن

دلیل استفاده از برنامه های غیر متمرکز چیست؟

استفاده از برنامه‌های غیرمتمرکز به دلایل مختلفی انجام می‌شود که شامل امکانات و ویژگی‌هایی است که در سیستم‌های متمرکز موجود نیستند. یکی از اصلی‌ترین دلایل استفاده از این برنامه‌ها، حفظ امنیت و حریم خصوصی کاربران است. در برنامه‌های غیرمتمرکز، کاربران کنترل کامل بر داده‌های خود دارند و اطلاعات آنها در بلاکچین ثبت می‌شود که امکان دستکاری یا تغییر آنها توسط شخص یا نهادها‌ی مختلف وجود ندارد.
در این برنامه‌ها، عدم وابستگی به نهادهای مرکزی و واسطه‌ها، امکان ایجاد اعتماد بیش‌تر در ارتباطات و تعاملات را فراهم می‌کند. همچنین، این برنامه‌ها به کاربران امکان این را می‌دهند تا بدون نیاز به اعتماد به یک شخص یا سازمان مرکزی، تراکنش‌های مالی را انجام دهند و قراردادهای هوشمند را اجرا کنند.
یکی دیگر از دلایل استفاده از برنامه‌های غیرمتمرکز، شفافیت و شهود عمومی است که در این برنامه‌ها وجود دارد. اطلاعات و تراکنش‌های ثبت شده در بلاکچین به‌ طور عمومی در دسترس همه قرار دارند و هر کس می‌تواند آنها را بررسی کند که این امر اعتماد بیش‌تری به سیستم می‌دهد.
به ‌طور کلی، برنامه‌های غیرمتمرکز از امنیت، شفافیت، اعتماد و استقلال بیش‌تری برخوردار هستند که این ویژگی‌ها باعث جذب کاربران بیش‌تر می‌شود.

تفاوت برنامه غیر متمرکز با برنامه متمرکز چیست؟

به طور خلاصه در جدول زیر می‌توان تفاوت برنامه‌های متمرکز و غیر متمرکز را بررسی نمود.

ویژگی	برنامه غیرمتمرکز	برنامه متمرکز
نحوه کنترل	کنترل توسط کاربران و شبکه	کنترل توسط یک شرکت یا نهاد مرکزی
اعتماد	نیاز به اعتماد کمتر به واسطه‌ها و نهادها	نیاز به اعتماد بیش‌تر به شرکت یا نهاد مرکزی
امنیت	بالاتر به دلیل استفاده از بلاکچین و رمزنگاری قوی	ممکن است با توجه به متمرکز بودن، دچار آسیب‌پذیری باشد
شفافیت	اطلاعات عمومی و قابل دسترس برای همه	اطلاعات معمولاً محدود و قابل دسترس توسط نهاد مرکزی هستند
انعطاف‌پذیری	انعطاف‌پذیری بالا در تصمیم‌گیری و اجرا	ممکن است تصمیم‌گیری و اجرا دارای محدودیت باشد
قابلیت دسترسی	دسترسی به این برنامه‌ها از هر نقطه جهان امکان‌پذیر است	ممکن است برخی از مناطق یا کاربران به دلیل محدودیت قانونی، به آنها دسترسی نداشته باشند

کاربرد برنامه‌های غیرمتمرکز

برنامه‌های غیرمتمرکز امکان استفاده در هر صنعتی را فراهم می‌کنند، نه تنها در استخراج ارز دیجیتال، بلکه در حوزه‌های دیگر نیز مانند پزشکی و ذخیره‌سازی فایل. در حقیقت، برنامه‌های غیرمتمرکز در حوزه مالی یک جایگاه ویژه دارند. به عنوان مثال، در فرایند اعطای وام و اعطای قرض، از برنامه‌های غیرمتمرکز استفاده می‌شود که کل سود به قرض ‌دهنده تعلق می‌گیرد و نیازی به پرداخت درصدی به واسطه یا نهاد مرکزی وجود ندارد. از دیگر کاربردهای برنامه‌های غیرمتمرکز می‌توان به شبکه‌های اجتماعی، صنعت بازی، رأی ‌دهی و حاکمیت، تبلیغات و جمع‌آوری کمک‌های مالی اشاره کرد.

معرفی نمونه برنامه‌ غیرمتمرکز معروف

برای اینکه با برنامه‌های غیرمتمرکز بیش‌تر آشنا شوید، چند نمونه از معروف‌ترین آنها را برایتان مثال زدیم و به کاربرد آنها اشاره داشته‌ایم.

یونی سواپ (Uniswap)

• یک صرافی غیرمتمرکز بر پایه بلاکچین اتریوم است.
• کاربرد اصلی آن ارائه خدمات تبادل ارزهای دیجیتال بدون نیاز به واسطه مرکزی یا صرافی است.

مرورگر غیرمتمرکز بریو (Brave)

• یک مرورگر وب غیرمتمرکز است که از تکنولوژی بلاکچین برای حفظ حریم خصوصی و تجربه کاربری بهتر استفاده می‌کند.
• کاربرد اصلی آن ارائه محیطی امن و حفظ حریم خصوصی برای کاربران در مرورگر وب است.

بازی اکسی اینفینیتی (Axie Infinity)

• یک بازی غیرمتمرکز بر پایه بلاکچین اتریوم است که در آن از تکنولوژی بلاکچین برای ایجاد دارایی‌های دیجیتال و تعاملات داخل بازی استفاده می‌شود.
• کاربرد اصلی آن ارائه تجربه بازی دیجیتال دارایی‌ محور و ایجاد اقتصاد داخلی درون بازی است.

شبکه‌ اجتماعی غیرمتمرکز استیمیت (Steemit)

• یک شبکه اجتماعی بر پایه بلاکچین است که کاربران محتوا را ایجاد نموده و به اشتراک می‌گذارند.
• کاربرد اصلی آن فراهم کردن یک محیط اجتماعی برای ایجاد، به اشتراک‌گذاری و پاداش کاربران برای محتواهای ایجاد شده توسط آنها است.

بازی کریپتویی آپلند (Upland)

• یک بازی غیرمتمرکز بر پایه بلاکچین است که املاک واقعی را به صورت دیجیتال نمایش می‌دهد و به کاربران امکان این را می‌دهد تا در آنها سرمایه‌گذاری کنند.
• کاربرد اصلی آن فراهم کردن تجربه بازی دیجیتال مبتنی بر املاک و مستغلات واقعی است.

صرافی غیرمتمرکز پنکیک ‌سواپ (PancakeSwap)

• یک صرافی غیرمتمرکز بر پایه بلاکچین باینانس اسمارت‌چین است که امکان تبادل ارزهای دیجیتال و ارائه خدمات مالی دیگر را برای کاربران فراهم می‌کند.
• کاربرد اصلی آن ارائه خدمات مالی و تبادل ارزهای دیجیتال بدون واسطه متمرکز است.

میکردائو (MakerDAO) یک استیبل کوین دای

• یک پروتکل مالی غیرمتمرکز بر پایه بلاک‌چین اتریوم است که ارز دای را مدعی استیبل‌کوین و قرض‌دهنده متمرکز اعتبارات را فراهم می‌کند.
• کاربرد اصلی آن ارائه ارز دای به عنوان یک استیبل ‌کوین پشتوانه ‌شده توسط ارز اتریوم است.

NFT اوپن سی (OpenSea)

• یک بازار آنلاین غیرمتمرکز برای خرید و فروش توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT) است.
• کاربرد اصلی آن ارائه یک پلتفرم برای تبادل و معامله توکن‌های NFT و اشیاء دیجیتالی دارای ارزش است.

پروتکل مالی غیر متمرکز آوی (AAVE)

• یک پروتکل مالی غیرمتمرکز بر پایه بلاکچین اتریوم می‌باشد که به کاربران امکان اعطای و دریافت وام بدون واسطه مرکزی را فراهم می‌کند.
• کاربرد اصلی آن ارائه خدمات اعطای وام و اعتباردهی بدون واسطه متمرکز به کاربران است.

نحوه دسترسی به برنامه‌های غیرمتمرکز چگونه است؟

برای دسترسی به برنامه‌های غیرمتمرکز، روش‌های مختلفی وجود دارد. یکی از راه‌های اصلی این است که از طریق مرورگر dApps در سایت اتریوم به این برنامه‌ها دسترسی پیدا کنید. با مراجعه به این سایت، می‌توانید برنامه‌های دلخواه خود را بیابید و از آنها استفاده کنید. همچنین، می‌توانید از سایت DappRadar استفاده کنید که به شما کمک می‌کند برنامه‌های غیرمتمرکز مختلف را در شبکه‌های مختلف پیدا کنید. با انتخاب شبکه موردنظر، می‌توانید لیستی از dAppهای آن شبکه را مشاهده کنید. همچنین، برخی از کیف پول‌ها مرورگرهایی برای برنامه‌های غیرمتمرکز دارند که به کمک آنها می‌توان به این برنامه‌ها دسترسی پیدا کرد. به عنوان مثال، کیف‌ پول تراست ولت از این قابلیت پشتیبانی می‌کند. همچنین، اگر URL برنامه مورد نظر خود را داشته باشید، می‌توانید به راحتی از طریق آن به برنامه مورد نظر خود دسترسی پیدا کنید.

تاثیر Dapps بر اتریوم

DAppها یکی از عوامل مهمی هستند که تأثیر بزرگی بر شبکه اتریوم داشته‌اند. اتریوم به عنوان یکی از معروف‌ترین بلاکچین‌ها، محیطی مناسب برای اجرای برنامه‌های غیرمتمرکز ارائه می‌دهد. با افزایش تعداد dApps بر روی این شبکه، اتریوم به عنوان یک پلتفرم اصلی برای اجرای برنامه‌های غیرمتمرکز تقویت شده است.
تأثیر dApps بر اتریوم به چندین شکل مشهود است. اولاً، افزایش تعداد و تنوع DAppها منجر به افزایش تراکم و فعالیت در شبکه اتریوم می‌شود که این امر باعث افزایش تقاضا برای اتر و واحد ارزی اتریوم می‌شود که می‌تواند به ارتقای ارزش اتر و رشد شبکه کمک کند.
ثانیاً، افزایش تعداد DAppها و فعالیت‌های آن‌ها باعث افزایش محبوبیت و شناخته شدگی اتریوم در بین جوامع مختلف می‌شود. این امر می‌تواند به جذب بیشتر توسعه‌دهندگان، کاربران و سرمایه‌گذاران به اتریوم کمک کند و شبکه را بیشتر به یک استاندارد صنعتی تبدیل کند.
سوماً، DAppها می‌توانند به ایجاد حلقه رونق اقتصادی در شبکه اتریوم کمک کنند. با افزایش فعالیت‌های مختلف مانند معاملات مالی، بازی‌ها و دیگر کاربردها، اقتصاد اتریوم پویا و رونق بیش‌تری خواهد داشت که این می‌تواند به رشد و توسعه بیشتر شبکه کمک کند.
بنابراین، DAppها باعث تقویت و رونق بخشیدن به شبکه اتریوم شده و به عنوان یکی از عوامل اصلی در توسعه و پیشرفت آن محسوب می‌شوند.

آینده برنامه‌های غیرمتمرکز چگونه خواهد بود؟

با وجود اینکه بیت کوین را می‌توان به عنوان اولین برنامه غیرمتمرکز دانست، اما اتریوم به ‌دلیل قراردادهای هوشمند و اثر شبکه و پایگاه کاربری‌اش اصلی‌ترین محرک رشد این اکوسیستم بوده است. برنامه‌های غیرمتمرکز با استقرار رابط‌های کاربری عالی که به قابلیت‌های جدید بلاکچین دسترسی دارند و در حال رقابت با برنامه‌های متمرکز هستند، همچنین با بازار دیفای که همچنان کاربردها و پذیرش خود را گسترش می‌دهد، امکانات بیش‌تری را در آینده به مردم سراسر جهان ارائه خواهند داد.
علاقه به این برنامه‌ها به ‌سرعت در حال رشد است. از آنجایی که ابین شرایط در بلاکچین وجود دارد، بعید نیست که در آینده نزدیک همه برنامه‌های مربوط به امور مالی، بازی، بازارهای آنلاین و رسانه‌های اجتماعی روی بلاکچین ساخته شوند.