آنچه در این مطلب می‌خوانید:
دارک پول ها یا استخر سیاه پلتفرم‌های معاملاتی پشت درهای بسته‌ای هستند که اولویت را به حریم خصوصی تریدرها می‌دهند. این مفهوم در تضاد با شفافیت کامل بلاکچین هایی مانند بیت کوین یا اتریوم است که در آن‌ها هیچ راهی برای مخفی کردن جزئیات تراکنش‌ها وجود ندارد. چه افراد ارز دیجیتال خود را به یک صرافی متمرکز (CEX) ارسال کنند، چه توکن‌های خود را در یک کیف پول خصوصی نگهداری کنند و یا در پلتفرم‌های مالی غیرمتمرکز (DeFi) مشارکت داشته باشند، تمامی داده‌ها فوراً در تاریخچه غیرقابل تغییر بلاکچین منتشر می‌شود.
شفافیت به‌طور ذاتی در بلاکچین های متن باز و عمومی وجود دارد اما برخی تریدرها به دنبال راه‌های پنهانی برای انتقال داده‌های تراکنش خود به خارج از زنجیره هستند. اگرچه دارک پول ها روش‌هایی قانونی برای انتقال ارزهای دیجیتال هستند اما برای همه تریدرها در دسترس نیستند. در این مقاله از کریپتونگار، به بررسی دارک پول ها نحوه عملکرد آن‌ها و تأثیرات بالقوه‌شان بر بازار ارز دیجیتال خواهیم پرداخت.
دارک پول چیست؟
دارک پول برای انجام تراکنش‌های بزرگ برای مشتریان خاصی در خارج از بازارها و صرافی های عمومی طراحی شده است. کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده (SEC) به‌طور رسمی این سرویس را در سال ۱۹۷۹ با تصویب قانون 19c3 به‌عنوان یک سیستم معاملاتی جایگزین (ATS) برای مبادله اوراق بهادار به رسمیت شناخت. اگرچه هر دارک پول برای سهام روش‌های متفاوتی برای اعلام میانگین قیمت سهم و تطبیق خریداران با فروشندگان دارد اما هدف اصلی آن‌ها یکسان است: اجرای تراکنش‌های بزرگ (معروف به معاملات بلوکی) بین مشتریان سازمانی تأییدشده.
رایج‌ترین دارک پول ها بر معاملات سهام متمرکز هستند (مانند Liquidnet ،UBS ATS و Sigma X) اما این خدمات در سایر بازارهای دارایی از جمله ارز دیجیتال نیز وجود دارد. تفاوت کلیدی میان دارک پول های ارز دیجیتال و استخرهای سهامی این است که نوع ارز دیجیتال بر انتقال حجم‌های بالای دارایی‌های دیجیتال مانند بیت کوین متمرکز است نه سهام شرکت‌ها.
بیشتر بخوانید: قفل زمانی در بیت کوین چیست؟ آموزش استفاده از TimeLock
علت به وجود آمدن دارک پول ها چیست؟
دارک پول ها بستری برای مؤسسات و تریدرهایی که موقعیت‌های بزرگی دارند (اصطلاحاً نهنگ‌ها) فراهم می‌کنند تا سفارش‌های خود را به‌صورت محرمانه ثبت کنند بدون اینکه در بازار عمومی شوک عرضه ایجاد شود. اگر این تراکنش‌ها در یک صرافی معمولی انجام شوند به دلیل حجم بالای آن‌ها احتمال بیشتری وجود دارد که باعث حرکات نوسانی شدید قیمت و افزایش فاصله میان قیمت واقعی و مورد انتظار دارایی (یعنی لغزش قیمتی) شوند.
از آنجایی‌که تمام معاملات در دارک پول ها خارج از دفتر سفارشات عمومی انجام می‌شود ریسک تأثیرگذاری چشمگیر بر قیمت بازار به حداقل می‌رسد. تریدرها در دارک پول از حریم خصوصی بیشتر و کنترل بالاتری هنگام تعیین شرایط معامله برخوردارند که به آن‌ها کمک می‌کند تا دارایی‌های خود را با قیمتی دلخواه مبادله کنند بدون اینکه این انتقال‌ها مستقیماً بر نقدشوندگی و حجم در صرافی های عمومی تأثیر بگذارند.
فرض کنید یک تریدر می‌خواهد مقدار زیادی بیت کوین بفروشد بدون اینکه قیمت آن به دلیل سفارش فروش سنگین کاهش یابد. در یک دارک پول ارز دیجیتال سفارش وی با سفارشات خرید موجود در همان دارک پول مطابقت داده شده، در قیمتی توافق‌شده اجرا می‌شود و جزئیات تراکنش تنها پس از انجام (در صورت افشا) منتشر می‌شود. بنابراین ناشناس بودن حفظ شده و تأثیر بر بازار به حداقل می‌رسد.
دارک پول ها در کریپتو چگونه کار می‌کنند؟
دارک پول های بازار کریپتو شبیه به پلتفرم‌های معاملاتی ناشناس در سایر بازارهای دارایی عمل می‌کنند با این تفاوت که تریدرها در این پلتفرم‌ها با حجم زیادی از دارایی‌های مجازی سر و کار دارند. معمولاً دارک پول ها تنها به تریدرهای معتبر یا سازمان های خاص اجازه دسترسی می‌دهند و حداقل‌هایی بالا برای حجم تراکنش‌ها دارند.
سازمان هایی مانند صرافی های متمرکز یا بروکرهای حرفه‌ای اغلب به‌عنوان واسطه در دارک پول ها عمل می‌کنند و به تریدرها کمک می‌کنند تا با امنیت کامل طرف مقابل معامله را یافته و دارایی‌ها را در قیمت توافق‌شده انتقال دهند.
همچنین دارک پول های غیرمتمرکزی نیز وجود دارند که از فناوری‌های بلاکچین برای ارائه سرویس بدون واسطه استفاده می‌کنند. به‌جای اتکا به طرف ثالث برای انجام درخواست‌ها این دارک پول های غیرمتمرکز از قراردادهای هوشمند خودکار برای اجرای سفارش‌های بزرگ میان طرف‌های علاقه‌مند بهره می‌برند. تریدرهایی که از دارک پول های غیرمتمرکز استفاده می‌کنند کیف پول خود را به آن‌ها متصل می‌کنند، درست مانند استفاده از یک صرافی غیرمتمرکز (DEX).
انواع استخرهای تاریک کریپتو
از آنجا که معاملات دارک پول در دنیای ارزهای دیجیتال با معاملات سنتی رمز ارزها تفاوت دارد، دارک پول های مخصوص به خود را نیز دارد. به طور مشخص دو نوع اصلی از این استخرها وجود دارد: دارک پول های متمرکز و دارک پول های غیرمتمرکز.
- دارک پول های متمرکز: این استخرها به‌عنوان یک قابلیت اضافه در صرافی‌های بزرگ رمز ارز فعالیت می‌کنند و هدف آن‌ها فراهم کردن محیطی امن و خصوصی برای اجرای معاملات ارز دیجیتال است. در این روش شما می‌توانید به‌راحتی مقصد سفارش خود را از دفتر سفارشات عمومی به یک استخر دارک تغییر دهید.
- دارک پول های غیرمتمرکز: دارک پول های غیرمتمرکز به‌عنوان پلتفرم‌هایی جداگانه فعالیت می‌کنند که به‌طور خاص روی معاملات دارک تمرکز دارند. این استخرها مشابه صرافی های غیرمتمرکز ارز دیجیتال عمل می‌کنند با این تفاوت که تمرکز آن‌ها بر روی تریدرهای بزرگ‌مقیاس است.
- سایر انواع دارک پول: علاوه بر انواع ذکرشده انواع دیگری از استخرهای دارک نیز در حوزه مالی وجود دارند. برخی از این استخرها در دارایی‌های خاصی مانند اوراق قرضه یا مشتقات تخصص دارند. این استخرهای تخصصی برای تریدرهایی طراحی شده‌اند که تمرکز آن‌ها روی این ابزارهای خاص است.
مزایا و معایب دارک پول چیست؟
به دلیل نام و فضای مرموز خود دارک پول ها در محافل کریپتو اغلب با دید منفی نگریسته می‌شوند. هرچند طبیعت ناشناس و محرمانه دارک پول ها خطراتی واقعی دارد اما این پلتفرم‌ها ویژگی‌های مثبتی نیز برای فضای ارزهای دیجیتال به همراه دارند.
مزایای استخرهای تاریک
- جلوگیری از نوسانات شدید قیمت: دارک پول ها به جذب تراکنش‌های عظیم کریپتویی کمک کرده و مانع از فشار عرضه شدید در بازار عمومی می‌شوند. به‌جای فروختن ناگهانی دارایی‌ها در صرافی‌ها و ایجاد نوسانات قیمت معامله در دارک پول ها به نهنگ‌ها این امکان را می‌دهد که بدون تأثیر فوری بر قیمت بازار معاملات بزرگی انجام دهند.
- جلوگیری از لغزش قیمت: از آنجا که معاملات در دارک پول ها خارج از دفترچه سفارش شفاف صورت می‌گیرند این معاملات در معرض تفاوت‌های شدید بین قیمت مورد انتظار و واقعی در صرافی ها قرار نمی‌گیرند. انتقال حجم‌های بالای توکن در دارک پول باعث نوسانات یا لغزش قیمتی شدید نمی‌شود.
- حفظ حریم خصوصی بیشتر برای تریدرها: با افزایش ابزارهای تحلیل آنچین تریدرها و شرکت‌های بیشتری در حال رصد کیف پول های نهنگ‌ها هستند تا حرکات آینده بازار را پیش‌بینی کنند. اگر نهنگ‌ها بخواهند از این رصد دائمی دوری کنند دارک پول ها فضای ناشناس و خارج از رکوردی را برای انجام معاملات بزرگ فراهم می‌کنند.
- امکان مذاکره بر سر قیمت‌ها: بیشتر دارک پول ها از قیمت بازار لحظه‌ای به‌عنوان راهنما برای انجام معاملات استفاده می‌کنند اما در این پلتفرم‌ها فضای بیشتری برای چانه‌زنی وجود دارد. تریدرها می‌توانند قیمت دلخواه خود را برای معامله بلوکی ثبت کرده و منتظر بمانند تا طرف مناسبی پیدا شود که طرف دیگر معامله را انجام دهد.
بیشتر بخوانید: نقش احراز هویت دو عاملی در افزایش امنیت حساب‌های کاربری
معایب استخرهای تاریک
- عدم شفافیت: محرمانه بودن دارک پول ها برای برخی تریدرها جذاب است اما در بازار گسترده‌تر کریپتو باعث ایجاد تردید می‌شود. از آنجا که هیچ دیدی به تراکنش‌های داخل دارک پول ها وجود ندارد افراد بیرونی اغلب نگران یکپارچگی و منصفانه بودن بازار می‌شوند.
- پتانسیل سوءاستفاده و دست‌کاری بازار: برخی تریدرها از ماهیت محرمانه داده‌های دارک پول انتقاد می‌کنند چرا که این پلتفرم‌ها ممکن است پوششی برای فعالیت‌های ناعادلانه یا غیرقانونی مانند فرانت رانینگ (پیش‌دستی در معاملات) یا معاملات با فرکانس بالا (HFT) باشند که به نهنگ‌ها برتری ناعادلانه‌ای در بازار رمز ارز می‌دهد.
- قیمت‌گذاری نادرست بازار: دارک پول ها فرآیند طبیعی کشف قیمت در بازار کریپتو را مختل می‌کنند زیرا اطلاعات تراکنش‌های مهم را از دید عموم پنهان می‌سازند. بدون دسترسی به داده‌های خرید یا فروش بزرگ مشاهده دقیق فعالیت‌های بلاکچینی احساسات بازار و پویایی عرضه و تقاضا برای یک رمز ارز بسیار دشوار است.
نمونه‌هایی از استخرهای تاریک
احتمالاً دوست دارید با نمونه‌های واقعی از دارک پول ها چه در دنیای معاملات سنتی و چه در فضای کریپتو آشنا شوید. به همین خاطر در اینجا به آن‌ها پرداخته‌ایم.
Liquidnet
یک پلتفرم شناخته‌شده در حوزه استخرهای دارک است. این پلتفرم در سال ۲۰۰۱ تأسیس شد و به مقصدی استاندارد برای سرمایه‌گذاران سازمانی تبدیل شده که قصد دارند معاملات بلوکی بزرگ را با کمترین تأثیر بر بازار انجام دهند. این پلتفرم مدعی است که دارای پوشش جهانی است و تریدرها را از سراسر جهان به هم متصل می‌کند.
یکی از ویژگی‌های کلیدی Liquidnet تمرکز آن بر حفظ ناشناس ماندن مشتریان است. این پلتفرم به‌عنوان یک بروکر مستقل عمل می‌کند به این معنی که وارد معاملات اختصاصی یا بازارگردانی نمی‌شود. این رویکرد به حفظ محرمانگی سفارش‌های مشتریان کمک کرده و از افشای آن‌ها در بازار گسترده‌تر جلوگیری می‌نماید که در نتیجه خطر لغزش قیمت را کاهش می‌دهد.
IEX
پلتفرم IEX یکی دیگر از پلتفرم‌های مهم در حوزه دارک پول است. IEX که مخفف Investors Exchange (بورس سرمایه‌گذاران) است در سال ۲۰۱۳ راه‌اندازی شد تا به نگرانی‌های مربوط به معاملات با فرکانس بالا و دست‌کاری بازار پاسخ دهد. این پلتفرم به خاطر رویکرد خود در ایجاد شرایط برابر برای سرمایه‌گذاران مورد توجه قرار گرفت.
IEX از یک سازوکار معاملاتی منحصربه‌فرد به نام «سرعت‌گیر» (speed bump) استفاده می‌کند که اجرای سفارش را با تأخیر اندکی انجام می‌دهد. این تأخیر مزیت تریدرهای با فرکانس بالا را از بین می‌برد و شرایط منصفانه‌تری برای همه شرکت‌کنندگان فراهم می‌کند.
sFOX
اسفاکس (sFOX) یکی از معدود بازیگران فعال در حوزه دارک پول در معاملات رمزارزها است. با رشد و اهمیت روزافزون دارایی‌های دیجیتال، نیاز به پلتفرم‌های امن و کارآمد برای معاملات بیشتر احساس شد. sFOX تلاش می‌کند این نیاز را با ارائه یک استخر دارک مخصوص رمزارز ها برطرف کند.
این پلتفرم با استفاده از فناوری پیشرفته و تجمیع نقدینگی، تلاش دارد تا تریدرها را به استخرهای عمیق نقدینگی متصل کند و هم‌زمان اثر آن بر بازار گسترده‌تر را کاهش دهد. sFOX بر امنیت و انطباق با مقررات تأکید دارد و بیشتر مشتریان آن را سرمایه‌گذاران سازمانی و افراد با دارایی خالص بالا تشکیل می‌دهند که به دنبال اجرای معاملات بزرگ رمزارزی هستند.
دارک پول کراکن
همان‌طور که از نامش پیداست استخر دارک کراکن توسط یکی از صرافی های برجسته کریپتو یعنی کراکن (Kraken) راه‌اندازی شد. این استخر در سال ۲۰۱۵ با هدف فراهم کردن ناشناس بودن کامل کاربران هنگام ثبت سفارش‌های خرید یا فروش بزرگ راه‌اندازی شد. این نخستین دارک پول متمرکز برای بیت کوین بود (که بعداً پشتیبانی از اتریوم را نیز آغاز کرد). با این حال در زمان نگارش این مطلب به نظر می‌رسد استخر تاریک کراکن دیگر در دسترس نیست.
جمع بندی
دارک پول ها ابزارهایی برای اجرای معاملات بزرگ به‌صورت خصوصی هستند که هم از نوسانات شدید قیمت جلوگیری می‌کنند و هم حریم خصوصی کاربران را حفظ می‌نمایند. با ظهور دارک پول ها امکان انجام معاملات کلان بدون تأثیرگذاری مستقیم بر بازار برای بازیگران بزرگ فراهم شد.
با وجود مزایای قابل توجهی همچون کاهش لغزش قیمت و محافظت از اطلاعات حساس کاربران باید آگاه باشند که دارک پول ها همچنان نیازمند نظارت شفافیت نسبی و بررسی ریسک‌های احتمالی هستند. این فضا به طور خاص برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای و سازمانی طراحی شده اما در آینده می‌تواند نقش گسترده‌تری در تکامل بازار کریپتو ایفا کند.
سوالات متداول
1- آیا دارک پول قانونی است؟
بله، دارک پول به خودی خود قانونی است و به عنوان یک ابزار برای انجام معاملات بزرگ و خصوصی طراحی شده است. با این حال، استفاده نادرست از آن ممکن است به فعالیت‌های غیرقانونی منجر شود.
2- چه تفاوتی بین دارک پول و صرافی های متمرکز وجود دارد؟
دارک پول ها به صورت خصوصی و بدون نمایش در دفتر سفارشات عمومی کار می‌کنند، در حالی که صرافی های متمرکز به طور عمومی معاملات را نمایش می‌دهند و کاربران می‌توانند به راحتی از آن‌ها استفاده کنند.
3- چگونه می‌توان به دارک پول ها دسترسی پیدا کرد؟
دسترسی به دارک پول ها معمولاً محدود به تریدرهای معتبر و مؤسسات بزرگ است. برخی از صرافی ها و بروکرها به مشتریان خاص این امکان را می‌دهند که از خدمات دارک پول استفاده کنند.
4- آیا استفاده از دارک پول ها برای سرمایه‌گذاران خرد مناسب است؟
استفاده از دارک پول ها بیشتر برای سرمایه‌گذاران بزرگ و نهادها مناسب است. سرمایه‌گذاران خرد ممکن است نتوانند از این خدمات بهره‌مند شوند و همچنین ممکن است نیاز به شفافیت بیشتری داشته باشند.
5- آیا دارک پول ها می‌توانند بر بازار ارزهای دیجیتال تأثیر بگذارند؟
بله، دارک پول ها می‌توانند تأثیرات قابل توجهی بر بازار ارزهای دیجیتال داشته باشند. از آنجا که معاملات بزرگ به صورت خصوصی انجام می‌شوند، ممکن است نوسانات قیمت را کاهش دهند، اما همچنین می‌توانند بر شفافیت و کشف قیمت تأثیر منفی بگذارند.
