برای معامله در بازارهای مالی لازم است که ارزش و روند معاملات دارایی مورد نظر خود را تحلیل و پیش‌بینی کنید. برای این منظور، روش‌های مختلفی وجود دارند. تحلیل تکنیکال، یکی از مهمترین روش‌ها است. در این روش، شاخص‌های مبتنی بر داده‌های آماری و الگوهای هندسی متنوعی به کار گرفته می‌شوند تا قیمت یک دارایی بر اساس رفتار قبلی آن پیش‌بینی شود. در ادامه، تحلیل تکنیکال را تعریف کرده و مهمترین ابزارهای آن در بازار بورس بررسی شده است.
تحلیل تکنیکال چیست؟
تحلیل تکنیکال (Technical Analysis) یک روش تحلیل قیمت دارایی است که قیمت را معیار اصلی خود برای تحلیل وضعیت فعلی یک دارایی قرار می‌دهد. اصل زیربنایی این روش، این است که همه اطلاعات لازم برای ارزیابی یک دارایی، مانند عملکرد ناشر، قدرت خریداران و فروشندگان و سودآوری در قیمت فعلی و نیز حجم معاملات آن وجود دارد. به عبارت دیگر، در این روش، به فرضیه اصلاح بازار از طریق عرضه و تقاضا اهمیت فراوانی داده می‌شود.
در این روش تحلیلی، کارشناسان و نظریه‌پردازان تحلیل تکنیکال معتقدند که قیمت‌ها همواره روند دارند. آنها این روندها را به سه دسته نزولی، صعودی و خنثی تقسیم می‌کنند. حتی در خنثی‌ترین بازارها نیز می‌توان روندهای صعودی و نزولی کوچکتر و سریع‌تر را پیدا کرد. تحلیل‌گران تکنیکال، برای پیش‌بینی قیمت یک دارایی، شاخص‌های ریاضی و الگوهای هندسی متنوعی در دست دارند. این شاخص‌ها و الگوها از قیمت و حجم معاملات به‌عنوان متغیرهای خود استفاده می‌کنند.
فرضیه نهایی تحلیل تکنیکال این است که قیمت یک دارایی در مواجهه با مقادیر یا انواع مشخصی از شاخص‌ها و الگوها، رفتار قبلی خود را تکرار می‌کند. به‌عنوان مثال، زمانی که شاخص X به عدد یا درصد مشخصی می‌رسد یا الگوی Y در نمودار قیمت پدیدار می‌شود، می‌توان انتظار داشت که قیمت بر اساس رفتار گذشته‌اش، در آینده صعودی، نزولی یا خنثی باشد.
انواع نمودار قیمت در تحلیل تکنیکال
مهمترین ابزار شما در تحلیل تکنیکال سهام، اوراق قرضه، ارز دیجیتال و هر دارایی دیگری، نمودار قیمت آن برحسب زمان است. این نمودار را بر حسب بازاری که در آن فعالیت می‌کنید، می‌توانید از منابع مختلفی دنبال کنید. به عنوان مثال در بازار بورس ایران، این کارگزاری‌ها هستند که با اتصال به منابع سازمان بورس و اوراق بهادار، نمودار قیمت سهام، اوراق قرضه یا صندوق مورد نظر را در اختیار شما قرار می‌دهند.
نمودار قیمت انواع مختلفی دارد اما مهمترین آنها عبارتند از:
· نمودار خطی قیمت یا Trend Line: در این نمودار روند تغییرات قیمت به‌صورت خطی با زمان نشان داده می‌شود.
· نمودار شمعی قیمت یا Candle Stick Price Chart: در این نمودار بازه تغییرات قیمت یک دارایی در دل واحدها زمانی کوچکتر به‌صورت شمع‌های سبز و قرمز نشان داده می‌شوند.
بازه زمانی این نمودارها را می‌توان از بسیار کوتاه مانند یک دقیقه‌ای تا چندساله تنظیم کرد. تریدرها معمولا از چارت‌های کوتاه‌تر و سرمایه‌گذاران میان‌مدت و بلندمدت از چارت‌های چندماهه یا چندساله استفاده می‌کنند.
انواع دیگر نمودار قیمت پیچیده‌تر است و به‌جای قیمت از مشتقات آن مانند لگاریتم‌ها و تغییرات قیمت استفاده می‌کنند. نمودارهای کاگی (Kagi)، حجمی، رنکو (Renko) و بار چارت (Bar Chart) نمونه‌هایی از آنها هستند.
سطوح مقاومت و حمایت در تحلیل تکنیکال
با نگاهی به نمودار قیمت یک دارایی در گذشته می‌توان متوجه شد که قیمت آن در عبور از برخی قیمت‌ها با دشواری مواجه است که به این قیمت‌ها سطوح مقاومت (Resistance Level) گفته می‌شود. از طرف دیگر، می‌توان متوجه شد که قیمت یک دارایی در روندهای نزولی پس از رسیدن به سطوحی مشخص معمولا بازگشت‌های صعودی داشته و نیازمند افزایش فشار فروشنده‌ها برای افت بیشتر است است؛ به این سطوح، سطوح حمایت (Support Levels) گفته می‌شود.
با اتصال سطوح حمایت نمودار، خط روند پایینی و با اتصال سطوح مقاومت نیز خط روند صعودی تشکیل داده می‌شود. شناسایی درست این نقاط، نقشی اساسی در تحلیل تکنیکال داشته و درحقیقت میزان سود یا زیان شما را مشخص می‌کند. در روندهای صعودی، شاهد بالاتر رفتن سطوح مقاومت هستیم. اگر سطوح حمایت نیز همراه با آنها افزایش یابد، قدرت روند افزایش می‌یابد. عکس این موضوع نیز در مورد روندهای نزولی صادق است.
از طرف دیگر، اگر قیمت یک دارایی بتواند یک سطح مقاومت را شکست داده و از آن فراتر برود، احتمال ادامه روند وجود دارد. در این شرایط، تریدرها معمولا نسبت به خرید اقدام می‌کنند. اما عدم موفقیت در عبور از یک سطح مقاومت، به معنی بازگشت نزولی تا سطح حمایت بعدی است.
مهمترین الگوهای پرایس اکشن در تحلیل تکنیکال
همانطور که در پاراگراف‌های قبلی بیان شد، یکی از مهمترین ابزارهای شما در تحلیل تکنیکال، الگوهای پرایس اکشن (Price Action Pattern) در نمودار قیمت است. آنها از اتصال نقاط مختلف یا سطوح مقاومت و حمایت به‌دست آمده و انواع مختلف با معانی متفاوتی دارند. الگوهای پرایس اکشن خود به سه دسته کلی زیر تقسیم می‌شوند.
الگوهای ادامه روند قیمت
پترن‌های ادامه قیمت (Continuation Patterns) اشکالی هستند که با تشکیل آنها می‌توان انتظار داشت که روند فعلی اعم از نزولی یا صعودی ادامه داشته باشد. ساده‌ترین آنها عبارتند از:
· کنج صعودی یا نزولی (Rising/Falling Wedge)؛ زمانی تشکیل می‌شود که هر دو خط روند بالایی و پایینی نمودار قیمت، هم‌جهت حرکت کنند؛ اما یکی از آنها شیب بیشتری دارد.
· پرچم صعودی یا نزولی (Bullish/Bearish Flag)؛ شامل دو خط روند صعودی یا نزولی هم‌جهت با شیب برابر که قدرت روند را تایید می‌کند.
· مثلث صعودی یا نزولی (Descending/Ascending Triangle)؛ زمانی تشکیل می‌شود که یکی از خطوط پایینی یا بالایی خط روند، بدون شیب است و دیگری نزولی یا صعودی باشد.
الگوهای بازگشتی قیمت
با مشاهده الگوهای بازگشتی در تحلیل تکنیکال می‌توان نتیجه گرفت که روند قبلی به پایان خود رسیده است و می‌تواند معکوس شود. مهمترین آنها عبارتند از:
· الگوی سر و شانه (Head and Shoulder)؛ که از سه سطح مقاومت به‌عنوان دو شانه و یک سر تشکیل می‌شود. با وقوع آن می‌توان پایان یک روند صعودی را محتمل دانست.
· الگوی سر و شانه معکوس؛ که در روندهای نزولی دیده شده و به‌عنوان نشانه‌ای از بازگشت صعودی قیمت تعبیر می‌شود.
· کف‌ها و سقف‌های دوقلو (Double Bottom/Top Patterns)؛ شامل دو سطح مقاومت یا حمایت نزدیک که به‌ترتیب وقوع روندهای نزولی یا صعودی را خبر می‌دهند.
در تحلیل تکنیکال، ادامه بی‌نهایت یک روند، غیرممکن در نظر گرفته می‌شود. به این ترتیب در پایان روندهای صعودی و نزولی با الگوهایی مانند مثلث‌ها یا پرچم‌ها نیز احتمال عکس شدن روند وجود دارد.
الگوهای کندل استیک
در تحلیل تکنیکال، الگوهای تشکیل‌شده در نمودار کندل استیک اهمیت فراوانی دارند. آنها مخصوص این نمودار است و در بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت بسیار مفید واقع می‌شوند. پیش از کار با آنها لازم است بدانید که هر شمع قیمت شامل یک بدنه مستطیل شکل است که ارتفاع آن، قیمت‌های باز و بسته شدن دارایی در بازه زمانی مشخص را نشان می‌دهد. بالا و پایین این مستطیل دو خط مستقیم به نام دم یا سایه را می‌بینیم که به‌ترتیب بالاترین و پایین‌ترین سطوح قیمت را نشان می‌دهند. شمع قرمز نشان‌دهنده کاهش قیمت و شمع سبز، نشان‌دهنده افزایش قیمت است.
الگوهای کندل استیک در تحلیل تکنیکال از یک یا تعداد بیشتری شمع تشکیل می‌شوند. ساده‌ترین آنها در بازار بورس عبارتند از:
· الگوی پین بار (Pin Bar Candle)؛ شامل تنها یک شمع با بدنه بسیار کوچک و سایه‌های بسیار بلند که پس از یک شمع بلند با رنگ مخالف تشکیل می‌شود.
· الگوی انگالفینگ (Engulfing)؛ شامل دو شمع متفاوت سبز و قرمز که یکی بسیار بلندتر از دیگری است. روند بعدی بازار از شمع دوم پیدر می‌کند.
سه شاخص مهم تحلیل تکنیکال
علاوه بر الگوها، شاخص‌ها یا اندیکاتورها، ستون دیگر تحلیل تکنیکال هستند. اندیکاتورها، ده‌ها نوع متفاوت داشته و معمولا به صورت خطوط جداگانه در چارت‌ها دیده می‌شوند. مهمترین آنها در بازار بورس را در ادامه بررسی می‌کنیم.
شاخص قدرت نسبی
شاخص قدرت نسبی یا RSI در تحلیل تکنیکال، وظیفه اندازه‌گیری قدرت روند در بازه یک تا ۱۰۰ را برعهده دارد. اعداد بالاتر از ۷۰ نشان‌دهنده منطقه اشباع خرید و اعداد پایین‌تر از ۳۰ نیز معمولا نشان‌دهنده منطقه اشباع فروش دارایی هستند. در این مناطق می‌توان انتظار داشت که قیمت معکوس شود.
شاخص میانگین متوسط نمایی
شاخص میانگین متوسط نمایی (EMA)، میانگین تغییرات قیمت یک دارایی در بازه زمانی مشخص در گذشته را نشان می‌دهد. در محاسبه آن به قیمت‌های تازه‌تر، وزن بیشتری داده می‌شود. در تحلیل تکنیکال اگر قیمت از EMA آن بیشتر باشد، احتمال ادامه روند صعودی بیشتر است و برعکس.
شاخص اصلاحی فیبوناچی
شاخص اصلاحی فیبوناچی (Fibonacci Retracement) یکی از ابزارهای مهم در تحلیل تکنیکال به‌منظور شناسایی سطوح حمایت و مقاومت است. این شاخص از خطوطی افقی تشکیل شده که با استفاده از دنباله فیبوناچی به‌دست آمده‌اند.
سخن آخر؛ تحلیل تکنیکال، ابزاری مفید اما ناکافی
تحلیل تکنیکال با وجود مزایای متعددش، نمی‌تواند به تنهایی تحلیل جامعی از بازار ارائه دهد. برای این منظور به تحلیل فاندامنتال هم نیاز دارید. روشی که به‌خصوص در بازار بورس اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. همچنین در تحلیل تکنیکال نمی‌توان تنها به یک شاخص اکتفا کرد. به عبارت دیگر، سیگنال‌های خود را باید از حداقل دو یا سه شاخص یا الگوی قیمت دریافت و تایید کنید.
این دشواری‌ها و پیچیدگی‌ها، اهمیت استفاده از مشاوران مالی و سرمایه‌گذاری را برجسته می‌کنند. به همین دلیل است که بسیاری از افراد مبتدی اما علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی در ابتدای فعالیت خود از شرکت‌های مشاوره سرمایه‌گذاری کمک می‌گیرند.