پیمان تقی زاده 
همه ما می‌دانیم که شبکه‌های اجتماعی چه تأثیر عمیقی بر زندگی روزمره ما گذاشته‌اند. با رشد روزافزون فناوری بلاکچین و پلتفرم‌های غیرمتمرکز، مفهوم جدیدی به نام سوشال فای (SocialFi) وارد دنیای دیجیتال شده است. این مفهوم با استفاده از فناوری وب ۳، تحولی عظیم در نحوه تعامل ما با شبکه‌های اجتماعی ایجاد کرده است.در این مقاله قصد داریم به شما بگوییم سوشال فای چیست و چه تأثیری بر آینده شبکه‌های اجتماعی خواهد داشت. با ما همراه باشید تا به تمام سوالاتتان در مورد سوشال فای پاسخ دهیم.
آنچه در این مطلب میخوانید:
سوشال فای (SocialFi) چیست؟
واژه سوشال فای ترکیبی از دو کلمه سوشال (Social) و دیفای (DeFi) است و به نوعی از پلتفرم اجتماعی جدید اشاره دارد. این پلتفرم با بهره‌گیری از فناوری وب 3.0 و ظرفیت‌های کریپتوکارنسی، فضایی نوین را برای کاربران فراهم می‌آورد. سوشال فای به تولیدکنندگان محتوا و افراد تأثیرگذار در شبکه‌های اجتماعی کمک می‌کند تا کنترل بیشتری بر محتواهای خود داشته باشند و از طریق این بستر تعامل و ارتباط مستقیم‌تری با مخاطبانشان برقرار کنند.
در اکوسیستم سوشال فای، ایجاد، مدیریت، و مالکیت پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی به شیوه‌ای کاملاً غیرمتمرکز و بر اساس فناوری وب ۳ انجام می‌شود. کاربران کنترل کامل بر محتوای تولیدی خود دارند و امکان کسب درآمد مستقیم از این محتواها، بدون حضور واسطه‌ها، فراهم شده است. درآمدزایی معمولاً با استفاده از ارزهای دیجیتال صورت می‌گیرد و برای مدیریت مالکیت دیجیتال از توکن‌های غیرمثلی (NFT) بهره گرفته می‌شود.
پلتفرم‌های سوشال فای به صورت سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز (DAO) طراحی می‌شوند، چراکه مدل حاکمیتی DAO از قابلیت‌های مناسبی برای جلوگیری از سانسور برخوردار است. در این ساختار، هیچ قدرت متمرکزی وجود ندارد و تصمیمات توسط مشارکت‌کنندگان شبکه از طریق رأی‌گیری اتخاذ می‌شود. با توجه به پیشرفت فناوری بلاکچین در سال‌های اخیر، اکنون زیرساخت‌های مناسب برای تعاملات اجتماعی در بستر سوشال فای فراهم شده است.
دلایل پیدایش سوشال فای چه بوده است؟
دلیل اصلی پیدایش سوشال فای این است که پروژه‌های آن توانایی رفع نقایص شبکه‌های اجتماعی نسل دوم اینترنت (وب 2.0) را دارند.
فناوری بلاکچین با افزایش شفافیت اطلاعات، بستری برای کسب درآمد ایجاد می‌کند که در شبکه‌های اجتماعی سنتی وجود ندارد. برخی از مسائل کلیدی که سوشال فای قادر به حل آن‌هاست شامل حفاظت از داده‌های شخصی کاربران، حفظ آزادی بیان، و حمایت از حقوق کپی‌رایت می‌شود.
ویژگی‌های منحصربه‌فرد سوشال فای، افراد بسیاری را به این حوزه جذب کرده است. این صنعت، با بهره‌گیری از ماهیت غیرمتمرکز خود، مشکلات اساسی شبکه‌های اجتماعی وب ۲ را برطرف کرده و به سرعت در حال محبوب شدن است. با این حال، توسعه این پلتفرم‌ها فرآیندی پیچیده است و زمان می‌طلبد تا به بالاترین سطح کارایی خود دست یابند.
سوشال فای با چه چالش‌هایی مواجه است؟
برای اینکه سوشال فای بتواند جایگزین مناسبی برای شبکه‌های اجتماعی وب ۲ شود، باید مراحل تکامل خود را طی کرده و بر چالش‌های اساسی غلبه کند. دو چالش کلیدی در این مسیر عبارت‌اند از:
زیرساخت مقیاس‌پذیر
بر اساس آمار وب‌سایت Kinsta.com، فیسبوک روزانه ۴ پتابایت داده تولید می‌کند. در هر دقیقه، کاربران ۵۱۰,۰۰۰ کامنت می‌گذارند، ۲۹۳,۰۰۰ وضعیت را به‌روزرسانی می‌کنند، ۴ میلیون پست را لایک می‌کنند و ۱۳۶,۰۰۰ عکس آپلود می‌کنند. سوال اینجاست که آیا بلاکچین‌ها می‌توانند به سطحی از مقیاس‌پذیری برسند که بتوانند چنین حجم عظیمی از داده‌ها را در زمان واقعی پردازش کنند؟
پلتفرم DeSo به‌عنوان یک بلاکچین لایه اول، مخصوص برنامه‌های سوشال فای طراحی شده و ادعا می‌کند که مقیاس‌پذیری بهتری نسبت به بسیاری از زنجیره‌های موجود دارد. به عنوان مثال، این پلتفرم می‌تواند ۸۰ پست در ثانیه را برای ۴ میلیون کاربر پردازش کند، در حالی که توییتر برای ۳۰۰ میلیون کاربر، ۶,۰۰۰ پست در ثانیه را مدیریت می‌کند. DeSo از روش‌هایی مانند Warp Sync، که پردازش تراکنش‌ها را بدون نیاز به اعتبارسنجی کامل تاریخچه توسط تمام نودها ممکن می‌سازد، و شاردینگ، که یک مدل پردازش موازی است، برای بهبود مقیاس‌پذیری استفاده می‌کند. این پلتفرم معتقد است که می‌تواند به توانایی خدمت‌رسانی به یک میلیارد کاربر دست یابد.
مدل اقتصادی پایدار
یکی از پیچیده‌ترین جنبه‌های اپلیکیشن‌های سوشال فای، ایجاد مدل‌های اقتصادی پایدار است. تاکنون در حوزه‌هایی مانند گیم فای و سوشال فای، پلتفرم‌هایی ظاهر شده‌اند که وعده پاداش‌های بزرگ را به کاربران می‌دهند، اما این مشوق‌ها اغلب به‌عنوان ابزاری برای رشد کوتاه‌مدت عمل کرده‌اند.
بسیاری از مدل‌های درآمدزایی سوشال فای که مورد بحث قرار گرفتند، هنوز در مقیاس‌های کوچک عمل می‌کنند و در مقیاس‌های بزرگ آزمایش نشده‌اند. برای مثال، سرمایه‌گذاری روی توکن اجتماعی یک اینفلوئنسر ممکن است در ابتدا سودآور به نظر برسد؛ اما یک پست نامناسب یا مضر می‌تواند به سرعت ارزش توکن را کاهش دهد و زیان‌های جدی برای سرمایه‌گذاران به دنبال داشته باشد. دستیابی به یک مدل اقتصادی پایدار برای موفقیت بلندمدت این پلتفرم‌ها ضروری است.
سوشال فای چه کاربرد‌هایی دارد؟
سوشال فای مفهومی نسبتاً تازه است که زیرساخت شبکه‌های اجتماعی را با امور مالی غیرمتمرکز (دیفای) ادغام می‌کند. اما این پلتفرم‌ها چه نیازی را برطرف می‌کنند؟ چرا اصلاً لازم است از سوشال فای استفاده کنیم؟ مهم‌ترین دلیل استفاده از سوشال فای، مشکلات موجود در شبکه‌های اجتماعی وب ۲ یا متمرکز است.
ایده سوشال فای به‌منظور رفع نابرابری‌ها و عدم توازن در تعاملات، انگیزه‌ها، مدیریت داده‌ها و درآمدزایی در شبکه‌های اجتماعی وب ۲ به‌وجود آمد. هدف آن، ارائه راهکاری بر پایه وب ۳ (غیرمتمرکز) است تا این چالش‌ها را رفع کند. در شبکه‌های اجتماعی وب ۳، کاربران کنترل بیشتری بر داده‌های خود، آزادی در بیان و امکان کسب درآمد از تعاملات و فعالیت‌هایشان دارند.
مزایای استفاده از SocialFi چیست؟
اصلی‌ترین مزایای SocialFi یا همان شبکه‌های اجتماعی وب ۳ را می‌توان در ۶ مورد زبر خلاصه کرد:
- کنترل کاربران بر داده‌ها در سوشال فای
- سوشال فای به کاربران امکان می‌دهد با استفاده از پلتفرم‌ها و شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز، کنترل داده‌هایی که منتشر می‌کنند را خود به دست بگیرند. این رویکرد، دسترسی شرکت‌های بزرگ به داده‌های کاربران را محدود می‌کند و کاربران دیگر در نقش محصول برای این شرکت‌ها ظاهر نمی‌شوند.
- جلوگیری از سانسور با رویکرد غیرمتمرکز
- بیشتر پلتفرم‌های اجتماعی وب ۲ با سانسور روبه‌رو هستند. بااین‌حال، هدف سوشال فای، دستیابی به توازن بین آزادی بیان و جلوگیری از انتشار محتوای نامناسب است. در این رویکرد، با برچسب‌گذاری داده‌ها به‌صورت درون‌زنجیره‌ای، نودها به‌طور مستقل می‌توانند درباره مناسب‌بودن یا حذف محتوا تصمیم بگیرند. به این ترتیب، تصمیمات سانسور دیگر توسط یک مقام مرکزی گرفته نمی‌شود و نودها مسئولیت اقدام خود را دارند.
- کسب درآمد مستقیم از فعالیت‌ها
- در پلتفرم‌های سوشال فای، از طریق توکن‌های سوشال، کاربران می‌توانند درآمد مستقیم از فعالیت‌های خود داشته باشند. این توکن‌ها مشابه توکن‌های کاربردی دیفای و گیمفای بوده و برای تشویق کاربران به تعامل استفاده می‌شوند. ارزش این توکن‌ها براساس میزان قدرت اجتماعی کاربران تعیین می‌شود و حتی افراد شناخته‌شده مانند ایلان ماسک می‌توانند توکن‌های خاص خود را داشته باشند.
- ایجاد هویت و مالکیت دیجیتال
- توکن‌های غیرمثلی (NFT) به کاربران امکان می‌دهند هویتی دیجیتال برای خود تعریف کنند. این توکن‌ها، مانند آثار مجموعه‌ای معروف نظیر بورد ایپ و کریپتوپانک، از سوی کاربران به‌عنوان نمادی از مالکیت و هویت در پروفایل‌های خود استفاده می‌شوند و امکان دسترسی انحصاری به جوامع خاص را فراهم می‌کنند.
- گسترش بازار دیفای
- سوشال فای می‌تواند مخاطبان جدیدی به دیفای جذب کند. با ترکیب رسانه‌های اجتماعی و دیفای، این حوزه می‌تواند کاربرانی از مناطق مختلف جهان را به خود جلب کند، حتی آن‌هایی که با دیفای آشنایی ندارند.
- پاسخگویی به تقاضای جوامع وب ۳ در حال رشد
- با رشد جوامع وب ۳، نیاز به محتوای بیشتر و تعاملات گسترده‌تر افزایش یافته است. سوشال فای با فراهم‌کردن کنترل بیشتر بر داده‌ها و دارایی‌ها، به کاربران انگیزه می‌دهد تا محتوای بیشتری به اشتراک بگذارند و به این ترتیب، نیاز این جوامع رو به گسترش را برطرف کند.
نقش ارزهای دیجیتال به عنوان قلب پلتفرم‌های سوشال فای (SocialFi)
ارزهای دیجیتال زیرساختی برای یک اقتصاد جدید ایجاد کرده‌اند که امکان تحقق مدل‌های سوشال فای را از طریق مکانیسم‌های مختلف فراهم می‌آورد. این ارزها از طریق توزیع توکن‌هایی که به مشارکت کاربران پاداش می‌دهند، انگیزه‌ای برای ایجاد محتوا، تعدیل پلتفرم، و مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها به وجود می‌آورند. کاربران با در اختیار داشتن توکن‌های کاربردی و حاکمیتی، در مالکیت شبکه‌ها، جوامع، پروفایل‌ها، آثار خلاقانه، و سایر دارایی‌های دیجیتال مشارکت واقعی دارند، که این امر به ایجاد حس مالکیت و مسئولیت در قبال توسعه و پایداری کامیونتی کمک می‌کند.
با ظرفیت‌های تبادل ارزهای دیجیتال، معاملات مستقیم بین کاربران ممکن شده است که شامل هدایای دیجیتال، تجارت اجتماعی، و خدمات دیفای می‌شود. این ارزها از تمرکززدایی در حاکمیت پلتفرم حمایت می‌کنند؛ به طوری که دارندگان توکن‌ها می‌توانند در تعیین خط‌مشی‌ها، شرایط خدمات و دستورالعمل‌های محتوا نقش داشته باشند.
با مدل‌های توکنی که به‌خوبی طراحی شده‌اند، مشارکت‌کنندگان نه‌تنها برای کار و ریسک کردن تشویق می‌شوند بلکه سرمایه‌ای برای رشد خدمات و اقتصاد مشترک فراهم می‌آورند. بدون استفاده از ارزهای دیجیتال، SocialFi نمی‌تواند به تمرکززدایی جامع اقتصادی و حاکمیتی دست یابد و به توسعه محدود در بخش‌هایی مانند بازی‌های اجتماعی و دارایی‌های دیجیتال بسنده می‌کند.
معرفی پروژه‌های برتر SocialFi در سال 2024
فضای SocialFi به سرعت در حال گسترش است. در اینجا چند نمونه از پروژه‌های برتر را معرفی میکنیم.
- DeFi: این پلتفرم به کاربران اجازه می‌دهد با استفاده از دارایی‌های دیجیتال خود، وام‌های بدون نیاز به وثیقه دریافت کرده یا به دیگران اعطا کنند.
- Friends With Benefits: این سرویس شبکه‌های اجتماعی را با قابلیت‌های NFT تلفیق می‌کند و به کاربران این امکان را می‌دهد که از طریق فعالیت‌هایی مانند تولید محتوا و تعاملات اجتماعی، توکن‌های NFT به دست آورند.
- Opensea: مشابه Rarible است اما با تنوع بیشتری از NFTها و یک جامعه کاربری فعال‌تر که تجربه جامع‌تری را برای کاربران فراهم می‌کند.
- Rarible: بازاری برای خرید، فروش و ایجاد NFTهای منحصربه‌فرد است. این پلتفرم همچنین با استفاده از ویژگی‌های SocialFi، به کاربران در کشف و برقراری ارتباط با یکدیگر کمک می‌کند.
- DAO Maker: این پلتفرم به کاربران امکان می‌دهد تا در توسعه و راه‌اندازی پروژه‌های نوآورانه در حوزه‌های DeFi و SocialFi مشارکت داشته باشند.
چگونه از سوشال فای کسب درآمد کنیم؟
سوشال فای، به عنوان یکی از کاربردهای برجسته وب 3، امکان کسب درآمد را برای تولیدکنندگان محتوا فراهم کرده است. برخلاف وب 2، جایی که خلاقیت و هنر تولیدکنندگان به‌درستی جبران نمی‌شود و داشتن فالوور لزوماً به درآمدزایی منجر نمی‌گردد، در پلتفرم‌های سوشال فای شرایط متفاوت است.
این پلتفرم‌ها با استفاده از توکن‌های اجتماعی به تولیدکنندگان محتوا پاداش می‌دهند. همچنین سیستم پاداش‌دهی و درآمدزایی در این فضا به‌گونه‌ای طراحی شده که عدالت را حفظ کرده و مانع از آن می‌شود که افراد بانفوذ سهم نامتناسبی از درآمدها کسب کنند.
آینده سوشال فای چگونه است؟
پلتفرم‌هایی نظیر توییتر از فناوری بلاکچین برای ارائه قابلیت‌هایی مانند استفاده از تصاویر تأیید شده NFT در پروفایل‌ها و اتصال به کیف پول ارز دیجیتال بهره گرفته‌اند. با این حال، سوشال فای یک گام فراتر می‌رود و عملکردی گسترده‌تر از شبکه‌های اجتماعی فعلی ارائه می‌دهد. در همین راستا، برخی شبکه‌های اجتماعی نیز به دنبال ادغام با بلاکچین هستند و این امر به توسعه برنامه‌ها و پلتفرم‌های به‌روز در حوزه سوشال فای منجر می‌شود.
این پلتفرم‌ها به دلیل کاربردهای متنوع و امنیت بالایشان، کاربران بسیاری را جذب کرده‌اند. آینده سوشال فای نویدبخش است و پیش‌بینی می‌شود که کارکردهای آن حتی فراتر از شبکه‌های اجتماعی سنتی برود.
جمع بندی
در این مقاله تلاش کردیم با بیانی ساده مفهوم سوشال فای را توضیح دهیم. با وجود چالش‌ها و مشکلاتی که در ارتباط با بلاکچین و تغییرات احتمالی این بازار وجود دارد، سوشال فای پتانسیل بالایی برای ارائه کاربردهای متنوع در آینده و در حوزه‌های مختلف دارد.
با پیشرفت فناوری بلاکچین و گسترش مفاهیمی همچون وب 3.0، جهان بیش از هر زمان دیگری به سوی تمرکززدایی پیش می‌رود. شبکه‌های اجتماعی نیز، در صورتی که بر پایه بستری غیرمتمرکز شکل بگیرند، به تدریج به سوی ساختار سوشال فای حرکت خواهند کرد و بدین ترتیب تجربه‌ای نوین و متفاوت برای کاربران فراهم خواهند ساخت.